Vùng đất Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng với địa thế hiểm yếu nằm sát biên giới Việt - Trung, là địa phương sớm có phong trào cách mạng. Năm 1941, vinh dự và tự hào đón Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sau ba mươi năm bôn ba tìm đường cứu nước, cứu dân, trở về Tổ quốc trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam. Nơi đây đã chứng kiến và diễn ra nhiều sự kiện quan trọng, những quyết sách lớn gắn với lịch sử vẻ vang của Đảng và dân tộc Việt Nam.

 

Pác Bó là một xóm nhỏ, nơi cư trú lâu đời của đồng bào dân tộc Nùng. Theo tục lệ nơi đây, sau thời khắc giao thừa chuyển giao năm cũ, bước sang năm mới đồng bào ở Pác Bó nói riêng và đồng bào dân tộc Tày, Nùng tỉnh Cao Bằng nói chung có tục đi lấy nước đầu năm. Với ước nguyện xin nước đầu năm mới để dâng lên tổ tiên những gì tinh khiết nhất, ước mong một năm mới vạn vật sinh sôi, sức khỏe dồi dào, mùa màng tốt tươi vì vậy phong tục lấy nước của người dân diễn ra trong không khí rộn ràng, vui vẻ. Sau thời khắc giao thừa, người chủ gia đình sẽ  thắp hương làm lễ xin phép gia tiên được đi lấy nước. Một thành viên trong gia đình sẽ mang ống bương hoặc xô, chậu, trên tay cầm theo ba nén hương cùng vàng mã đã được chuẩn bị sẵn hòa cùng dòng người trong xóm đi ra mỏ nước đầu làng để xin nước. Tới nơi, mọi người sẽ thắp hương, hóa vàng và khấn xin phép thần nước được lấy nước đầu năm. Lần lượt từng người sẽ hứng đầy bương nước và hái một cành lộc rồi vui vẻ quay trở về nhà. Nước mới đem về một phần sẽ dâng lên tổ tiên được gọi là dâng nước, một phần sẽ đun cho các thành viên trong gia đình uống được gọi là thụ lộc, với mong muốn mọi điều tốt đẹp nhất sẽ đến với gia đình.

 

 

Từ phong tục lấy nước đầu năm tốt đẹp của người dân và mong muốn tuyên truyền, giáo dục về lịch sử cội nguồn, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống và quảng bá du lịch, Tỉnh ủy Cao Bằng đã nhất trí chủ trương định kỳ hàng năm tổ chức Lễ hội Về Nguồn Pác Bó tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng với quy mô tổ chức cấp huyện. Năm 2019, Lễ hội Về Nguồn được tổ chức lần thứ nhất với mục đích hướng về cội nguồn lịch sử, nâng cao nhận thức về tư tưởng chính trị, lòng yêu nước và tự hào dân tộc đồng thời ghi nhớ công lao Chủ tịch Hồ Chí Minh với sự nghiệp giải phóng dân tộc. Lễ hội còn là dịp tuyên truyền sâu rộng, quảng bá, giới thiệu vẻ đẹp về vùng đất và con người Cao Bằng tới du khách; đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc, khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch địa phương, tạo ra một sản phẩm du lịch độc đáo, đặc sắc, tạo không gian giao lưu văn hóa giữa các dân tộc trong địa bàn và các vùng miền, từng bước đáp ứng nhu cầu trải nghiệm bản sắc văn hóa dân tộc của du khách.

 

 Lễ hội Về nguồn Pác Bó được mở đầu bằng Nghi lễ lấy nước, rước nước và dâng nước. Phần nghi lễ diễn ra vào sáng ngày mùng 01/02 (Âm lịch). Đoàn rước nước dẫn đầu là cụ cao niên có uy tín trong làng, các cặp nam thanh nữ tú có đạo đức tốt, khỏe mạnh; đại diện lãnh đạo địa phương, đại diện lãnh đạo BQL các di tích Quốc gia đặc biệt tỉnh Cao Bằng tiến hành lấy nước tại đầu nguồn Suối Lê Nin. Tiến trình lễ lấy nước dựa theo phong tục cổ truyền của đồng bào dân tộc Tày - Nùng; đảm bảo tính linh thiêng, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Sau nghi lễ, đoàn sẽ di chuyển rước nước về Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh và thực hiện lễ dâng hương, dâng nước lên anh linh của Người.

 

 

Cao Bằng được coi là “cái nôi cách mạng”, là địa chỉ đỏ trong hành trình Về nguồn. Lễ hội Về nguồn và đặc biệt là Nghi lễ lấy nước được tổ chức tại đây không chỉ mang yếu tố tâm linh, mà còn thể hiện truyền thống tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Đây là lời nhắc nhở các thế hệ trẻ luôn khắc ghi công lao của Bác Hồ và các thế hệ cha ông đã hi sinh xương máu giành độc lập dân tộc, qua đó giáo dục thế hệ trẻ rèn luyện bản lĩnh chính trị, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước; gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.