Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới, chính Người đã đặt nền móng tư tưởng, đạo đức, phong cách báo chí cách mạng Việt Nam. Lúc đương thời, dù bận trăm công ngàn việc, nhưng Người luôn quan tâm đến công tác báo chí. Người cho rằng báo chí là vũ khí chính trị, tư tưởng sắc bén, là lĩnh vực quan trọng trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng.
Nhà báo cách mạng - Chủ tịch Hồ Chí Minh tại chiến khu Việt Bắc. Ảnh: Tư liệu
Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), báo Thanh niên do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra mắt bạn đọc, đây là tờ báo cách mạng đầu tiên của nước ta. Báo Thanh niên do Bác Hồ trực tiếp quản lý, giảng dạy, bồi dưỡng về nghiệp vụ báo chí và tham gia viết bài, ra được 88 số, đào tạo 300 cán bộ, phóng viên. Tiến trình phát triển và trưởng thành của báo chí cách mạng Việt Nam không tách rời sự tổ chức, lãnh đạo và quan tâm sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Cuộc đời hơn 60 năm hoạt động cách mạng cứu nước, cứu dân, Bác Hồ đã dùng báo chí như một vũ khí sắc bén để đấu tranh với các loại kẻ thù của dân tộc, đồng thời, tuyên truyền, động viên, giác ngộ nhân dân làm cách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Từ bài báo đầu tiên của Bác có nhan đề “Quyền các dân tộc”, với bút danh Nguyễn Ái Quốc, đăng trên báo Nhân đạo, cơ quan Trung ương của Đảng Cộng sản Pháp, ra ngày 18/6/1919, cho đến bài báo cuối cùng của Bác: “Thư trả lời Tổng thống Mỹ”, đăng trên báo Nhân dân ngày 25/8/1969, trước một tuần ngày Bác đi xa.
Như vậy, trước khi trở thành lãnh tụ của Đảng ta, dân tộc ta, Hồ Chí Minh đã là một nhà báo cách mạng và sự nghiệp báo chí của Người gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam. Phong cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà báo Hồ Chí Minh là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ di sản mà Người đã để lại cho dân tộc ta, cho nền báo chí cách mạng Việt Nam và nhân loại. Phong cách Hồ Chí Minh được xuất phát từ cuộc đời hoạt động cách mạng hết sức sôi nổi và phong phú của Người, là sự kết tinh của tinh hoa văn hóa dân tộc với tinh hoa văn hóa của nhân loại, uyên bác mà khiêm tốn, nguyên tắc về chiến lược nhưng lại rất linh hoạt trong sách lược, vừa có tầm nhìn xa, trông rộng, lại thiết thực, vĩ đại, khiêm nhường và giản dị như chính cuộc đời của Người.
Quan điểm nhất quán về báo chí của Người là phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc và công cuộc kiến thiết, xây dựng đất nước. Người khẳng định: “Báo chí của ta phải phục vụ đường lối chính trị”. Đường lối chính trị đúng là ngọn đuốc soi sáng cho báo chí cách mạng thực hiện được sứ mệnh cao cả của mình. Không thể có báo chí đứng ngoài chính trị, phi chính trị. Đường lối chính trị đúng là điểm gốc của mọi hoạt động của báo chí cách mạng. Với quan điểm đó, câu hỏi “Viết cho ai?” luôn là mối quan tâm hàng đầu của nhà cách mạng, nhà báo cách mạng Hồ Chí Minh. Cùng với câu hỏi “Viết cho ai?” còn là câu hỏi “Viết để làm gì?” và “Viết như thế nào?”.
Ba câu hỏi đó là sợi chỉ đỏ xuyên suốt cuộc đời và sự nghiệp báo chí của Người. Trong hơn 50 năm viết báo cách mạng, Bác Hồ đã có trên 2.000 bài báo thuộc nhiều thể loại. Bác đã viết cho hơn 50 tờ báo, tạp chí ở trong và ngoài nước, bằng nhiều thứ tiếng, với trên 50 bút danh khác nhau. Những bài báo của Bác thể hiện tư tưởng cách mạng, yêu nước, thương dân và đạo đức cao cả, với ngôn ngữ giản dị, bình dân, phong cách viết đa dạng và hấp dẫn, có sức lay động trái tim và khối óc của hàng triệu người trong nước và trên thế giới, thôi thúc họ đứng lên làm cách mạng giải phóng dân tộc và hướng tới những giá trị cao đẹp “chân - thiện - mỹ”.
Trong thư gửi lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng năm 1949 ở chiến khu Việt Bắc, Người viết: “Đối tượng của tờ báo là đại đa số dân chúng, một tờ báo mà không được đại đa số quần chúng ham muốn thì không xứng đáng là một tờ báo”. Khi một nửa đất nước được độc lập, ngày 16/4/1959, tại Đại hội lần thứ II, Hội Nhà báo Việt Nam, Bác Hồ lại nhắc nhở: “Báo chí của ta không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ cho nhân dân. Mục đích của chúng ta là xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, giữ gìn hòa bình thế giới. Mỗi tờ báo như báo của Nông dân, báo của Công nhân, báo của Thanh niên, báo của Phụ nữ... nên có đặc điểm riêng của nó”. Người cho rằng, không thể có báo chí đứng ngoài chính trị, phi chính trị. Đường lối chính trị đúng là gốc mọi hoạt động của báo chí cách mạng.
Người dạy những người làm báo rằng: “Viết báo phải có căn cứ”, chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết. Không được vội vàng mới nghe qua đã viết, không được chủ quan, suy đoán, mà phải có điều tra, nghiên cứu kỹ; “Viết phải sát đối tượng”, bao giờ cũng phải tự hỏi viết cho ai xem, nói cho ai nghe, nếu không như vậy thì cũng như cố ý không muốn cho người ta nghe, không muốn cho người ta xem; “Viết ngắn gọn”, viết những điều thiết thực, đúng đường lối chính trị, viết ngắn, cô đọng, dễ hiểu, trình bày rõ ràng, mạch lạc; “Viết sinh động có sức lôi cuốn”; “Viết thẳng thắn, có tính chiến đấu cao”; “Viết khiêm tốn”; “Người làm báo luôn coi trọng tu dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng”. Theo quan điểm của Người, cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Một tờ báo không được đa số dân chúng ưa chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo, phải làm thế nào cho báo có nhiều người xem.
Với tất cả những gì Người đã để lại cho nền báo chí cách mạng Việt Nam hôm nay, chúng ta có thể khẳng định rằng: Viết báo theo phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là viết một cách dung dị, dễ hiểu, đề cập đến những vấn đề cụ thể, thiết thực của cuộc sống, của đất nước bằng ngôn ngữ Việt trong sáng và tinh tế nhất. Làm báo theo phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là thực hiện nhiệm vụ của một người chiến sĩ cách mạng, là tu dưỡng, rèn luyện tính chiến đấu, thái độ trung thực, tấm lòng trong sáng, vì dân, vì nước.
PGS, TS Vũ Đăng Hiến
Theo Báo Biên phòng