Trưa ngày 2/6/1911, con tàu Amiral Latouche Tréville (tàu Đô đốc Latútsơ Tơrêvin) từ Hải Phòng cập cảng Sài Gòn. Người thanh niên Nguyễn Tất Thành xuống tàu và gặp viên thuyền trưởng Lui E-du-a Mai-sen xin việc làm. Ngày 3/6/1911, anh chính thức xuống tàu bắt đầu làm phụ bếp, nhận thẻ nhân viên của tàu với tên mới là Văn Ba(1), mức lương 45 Franc Pháp/tháng. Đây là một trong 6 chiếc tàu cỡ lớn chuyên chạy tuyến đường Pháp - Đông Dương, tàu vừa chở hàng vừa chở khách thuộc quyền sở hữu của hãng Năm Sao, đang chuẩn bị rời cảng Sài Gòn đi Mácxây (Marseille), Pháp.

 

Ảnh con tàu Đô đốc Latútsơ Tơrêvin (Amiral Latouche Tréville)

Trong quá trình nghiên cứu kết hợp với tài liệu của khu lưu niệm Nhà rồng, Giám đốc Nhà máy Ba Son thuộc Cục Kỹ thuật Hải quân đã cung cấp những thông số kỹ thuật chủ yếu của con tàu. Tài liệu này do Pháp trang bị cho Nhà máy từ đầu thế kỷ XX(4). Theo hồ sơ trong cuốn Danh mục sơ lược về các thương thuyền của các nước trên thế giới - bản in lần thứ 58 (năm 1927 - 1928) của cơ quan đăng kiểm Pháp: tàu Amiral Latouche Tréville được đóng tại vùng Saint Nazaire của nước Pháp do xưởng đóng tàu Chantiers de La Loire đóng. Tàu được hạ thủy vào ngày 21/9/1903, thuộc hãng tàu Des Charguers Réunis, đăng ký lần đầu tại cảng Le Havre năm 1904, mang số hiệu 1233, mang cờ hiệu hàng hải của Pháp, Việt Nam gọi là hãng Năm sao (vì trên ống khói con tàu có in hình ngôi sao 5 cánh). Tàu bị phá hủy vào ngày 10/3/1929 tại xưởng phá tàu Dunkerque(5).

Tàu có khả năng chứa hàng và người: 3.436 tấn. Tàu có hai dàn cột cầu. Vỏ tàu bằng sắt, có một chân vịt, có 8 hầm kín nước, 1 hầm nước dằn tàu và hai boong. Toàn bộ hệ thống chiếu sáng bằng điện.

Động lực chính của tàu: Tàu dùng máy hơi nước (máy chính), tàu chạy mức bình thường: 337 mã lực; chạy mức tối đa: 2600 mã lực. Vận tốc: 13 hải lý/h. Máy chính của tàu dùng xi lanh 3 cấp. Đường kính của xi lanh là 25 ½ inch, 42 ½inch, 68 ½ inch; chu trình của pitông là 51 inch. Áp lực máy LSB/ inch (13kg/cái). Đây là một trong những tàu cỡ lớn đầu thế kỷ XX vừa chở hàng, vừa chở người.

Trên cơ sở dữ liệu với thông số kỹ thuật của con tàu, Nhà máy Ba Son thuộc Cục Kỹ thuật Hải quân đã thiết kế xây dựng mô hình con tàu và tặng Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Bến cảng Nhà Rồng (nay là Bảo tàng Hồ Chí Minh, chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh) toàn bộ thiết kế mô hình cùng bản trích lai lịch những thông số cơ bản của con tàu. 

Cũng theo hồ sơ về con tàu và các sổ cập cảng trưa ngày 5/6/1911, con tàu Amiral Latouche Tréville đã rời bến sông Sài Gòn với 72 thủy thủ trên tàu. Sau đó, tàu di chuyển từ Sài Gòn tới Singapore trong 3 ngày. Ngày 8/6/1911, tàu cập cảng Keppel của Singapore. Từ cảng Keppel, Singapore, tàu lại tiếp tục hành trình của mình trên Ấn Độ Dương để tới Quốc đảo Sri Lanka. Vượt qua phần còn lại của Ấn Độ Dương, tàu đi vào vùng biển đỏ, qua tiếp kênh đào rồi cập cảng Said phía Bắc Ai Cập. Từ cảng Said, Ai Cập, tàu lại tiếp tục hành trình vượt qua Địa Trung Hải để tới cảng Mác Xây (Marseille) Pháp ngày 6/7/1911. Tàu Amiral Latouche Tréville không dừng lại ở Mác Xây, nó phải tiếp tục hành trình về phía Bắc của nước Pháp. 

 

 

Th.s Trần Thị Thanh Hằng